Podstawy interpunkcji w języku polskim.
Interpunkcja w języku polskim.
W języku polskim wyróżnia się dziesięć znaków interpunkcyjnych. Należą do nich:
- kropka,
- dwukropek,
- myślnik,
- średnik,
- wielokropek,
- cudzysłów,
- nawias,
- pytajnik,
- wykrzyknik,
- przecinek.
Kiedy stawiamy kropkę? [.]
- na końcu zdania, np.
Jutro pójdę do kina.
- po cyfrach arabskich oznaczających liczebniki porządkowe, np.
7. dzień (siódmy dzień)
- w datach pisanych w całości cyframi arabskimi, np.
23.09.2013
- po skrócie, który jest początkową literą lub początkowymi literami skróconego wyrazu, np. prof.
Kiedy stawiamy dwukropek? [:]
- przed cytatami, np. Wstał i zaśpiewał: „Masz takie oczy zielone. Zielone jak letni wiatr zaczarowanych lasów.”
- przed wyliczeniami, jeśli wymieniamy więcej niż dwa wyrazy, np.
Do sałatki jarzynowej potrzebujesz: marchewkę, pietruszkę, groszek, kukurydzę i majonez.
Kiedy stawiamy myślnik? [ - ]
- jeśli chcemy uogólnić to, co zostało wcześniej powiedziane, np.
Namiot, śpiwór i plecak – tego potrzebujesz na biwak.
- dwoma myślnikami ujmujemy wyrazy i wypowiedzenia wtrącone, np.
Jutro dostanę – mam nadzieję – kieszonkowe.
Kiedy stawiamy średnik? [;]
-przy wyliczeniach, np.
Rodzaje zdań współrzędnie złożonych:
- łączne;
- rozłączne;
- przeciwstawne;
- wynikowe.
Kiedy stawiamy wielokropek? […]
- gdy chcemy zwrócić uwagę czytelnika przed określonymi wyrazami, np.
Powiedziała mu prawdę i… odeszła spokojnie.
- wielokropek umieszczony w nawiasie oznacza opuszczoną część wypowiedzenia, np.
„Pułki, jeden za drugim, defilowały przed Dziadkiem do Orzechów (…) i ustawiały się szeroką linią w poprzek pokoju.”
Kiedy stawiamy cudzysłów? [„”]
- gdy przytaczamy cytaty, mowę niezależną, tytuły oraz wyrazy użyte przenośnie, np.
„Litwo, ojczyzno moja”.
Pani powiedziała: „Wykonaj to zadanie.”
Czytałeś „Pana Tadeusza”?
Cóż za „wspaniały pomysł”!
Kiedy stawiamy nawias? [ ( ) ]
- w wyrażeniach lub wyrazach wtrąconych, np.
Na wakacje wyjeżdżam (poczekaj, sprawdzę w kalendarzu) w sierpniu.
Kiedy stawiamy pytajnik (znak zapytania)? [ ? ]
- na końcu wypowiedzeń pytających, np.?
Masz dzisiaj wieczorem czas?
Kiedy stawiamy wykrzyknik (znak wykrzyknienia)? [ ! ]
- na końcu zdania, jeśli chcemy podkreślić jego treść lub zaznaczyć silne zabarwienie emocjonalne, np.
Wracaj do domu!
Nareszcie dotarliśmy!
Kiedy stawiamy przecinek? [ , ]
- przed spójnikami a, ale, lecz, zatem, jednak, więc, toteż, jeśli występują one w funkcji przeciwstawnej lub wynikowej, np.
Nie kupiłam mąki, więc nie zrobię naleśników.
Dzień buł pochmurny, ale ciepły.
- jeżeli w wypowiedzeniach złożonych spójniki powtarzają się, to przed drugim i kolejnym spójnikiem stawiamy przecinek, np.
Albo zagramy w szachy, albo obejrzymy film.
Nie umiem ani pływać, ani jeździć na rolkach.
- w wypowiedzeniach złożonych przed spójnikami i, oraz, tudzież, albo, lub, czy, bądź, ani, ni, jeśli występują one po zdaniu wtrąconym, np.
Zadzwoniłam do koleżanki, o której ci opowiadałam, i umówiłam się z nią na kawę.
- w imiesłowowych równoważnikach zdań, które są rozwinięte określeniami, np.
Patrząc przez okno, często się zamyślał.
- w wypowiedzeniach złożonych, w których jeden człon jest równoważnikiem zdania, np.
To dobrze, że zdążyłeś na pociąg.
Bibliografia:
B i K. Gierymscy Ortografia na bardzo dobry, Warszawa 2009
Plik w formacie pdf do wykorzystania na zajęciach języka polskiego dostępny jest tutaj.
